Nghề điện nguy hiểm không? Cần nhớ nguyên tắc an toàn nào? 

Nghề điện là một ngành đặc thù, đòi hỏi sự chính xác cao và kiến thức chuyên sâu về hệ thống điện. Mỗi đường dây, mỗi thiết bị đều có thể trở thành nguồn nguy hiểm nếu không được xử lý đúng cách. Từ việc lắp đặt, sửa chữa đến bảo trì, người thợ điện luôn phải làm việc trong môi trường có điện áp cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Vậy nghề điện nguy hiểm không? Những nguyên tắc nào cần luôn ghi nhớ để giữ an toàn? Cùng tìm hiểu kỹ hơn trong bài viết sau.

Đặc thù công việc ngành điện dân dụng là gì?

Ngành điện dân dụng là một trong những lĩnh vực then chốt của hạ tầng kỹ thuật. Từ ánh sáng sinh hoạt, vận hành các thiết bị gia dụng đến cung cấp năng lượng cho các công trình dân dụng, tất cả đều không thể thiếu bàn tay của người thợ điện. Công việc trong ngành này mang những đặc thù riêng biệt, đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức chuyên môn vững chắc, kỹ năng thực hành điêu luyện và một tinh thần trách nhiệm cao.

Kiến thức chuyên môn và kỹ năng kỹ thuật

Người thợ điện dân dụng cần am hiểu sâu sắc về nguyên lý điện, các loại mạch điện, cách đọc bản vẽ kỹ thuật, và các tiêu chuẩn an toàn điện. Họ phải thành thạo trong việc lắp đặt, đấu nối, bảo trì và sửa chữa hệ thống điện từ đơn giản đến phức tạp, bao gồm cả hệ thống chiếu sáng, ổ cắm, aptomat, hệ thống chống sét, và đôi khi cả hệ thống điện thông minh. Việc nắm vững các công cụ, thiết bị đo lường và kiểm tra điện cũng là điều kiện tiên quyết để hoàn thành công việc một cách chính xác và hiệu quả.

Yêu cầu về an toàn lao động

Điện năng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm từ giật điện, cháy nổ đến đoản mạch, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản. Do đó, người thợ điện phải luôn tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc an toàn, sử dụng đầy đủ đồ bảo hộ lao động (găng tay cách điện, ủng cách điện, mũ bảo hiểm), và kiểm tra kỹ lưỡng trước, trong và sau khi thực hiện công việc. Sự cẩn trọng, tỉ mỉ và khả năng xử lý tình huống khẩn cấp là những kỹ năng không thể thiếu để đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh.

Tính chất công việc đa dạng và linh hoạt

Công việc của người thợ điện dân dụng không chỉ giới hạn ở việc lắp đặt mới mà còn bao gồm cả bảo trì, nâng cấp và xử lý sự cố. Họ có thể làm việc tại các công trình xây dựng mới, trong các hộ gia đình, tòa nhà chung cư, văn phòng, hay các khu đô thị.

Mỗi địa điểm, mỗi công trình lại có những yêu cầu và đặc điểm riêng, đòi hỏi người thợ phải có khả năng thích ứng nhanh chóng và giải quyết các vấn đề phát sinh một cách linh hoạt. Đôi khi, họ còn phải làm việc ngoài giờ hoặc vào ban đêm để xử lý các sự cố khẩn cấp, đảm bảo nguồn điện được duy trì liên tục.

Tinh thần trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp 

Hệ thống điện ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn và tiện nghi của người sử dụng. Một sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả lớn. Do đó, người thợ điện cần có tinh thần trách nhiệm cao, làm việc tận tâm, trung thực và đảm bảo chất lượng công trình. Việc thường xuyên cập nhật kiến thức, công nghệ mới và nâng cao tay nghề cũng là biểu hiện của đạo đức nghề nghiệp, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành.

Ngành điện dân dụng là một nghề đòi hỏi sự tổng hợp của nhiều yếu tố. Đây là một công việc đầy thử thách nhưng cũng vô cùng ý nghĩa, góp phần thắp sáng và duy trì sự vận hành của cuộc sống hiện đại.

Những rủi ro phổ biến trong ngành điện dân dụng 

Ngành điện dân dụng đóng vai trò thiết yếu trong đời sống hiện đại, mang lại sự tiện nghi và ánh sáng cho mọi gia đình. Tuy nhiên, đằng sau những lợi ích đó là không ít rủi ro tiềm ẩn, đòi hỏi sự hiểu biết và phòng tránh nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn cho người sử dụng và tài sản. Dưới đây là những rủi ro phổ biến nhất trong ngành điện dân dụng.

Rủi ro về điện giật

Điện giật là rủi ro nghiêm trọng và nguy hiểm nhất trong ngành điện dân dụng. Nó có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân:

• Chạm trực tiếp vào dây dẫn điện trần: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, thường gặp khi dây điện bị bong tróc lớp vỏ cách điện, hoặc khi sửa chữa điện mà không ngắt nguồn.
• Tiếp xúc với thiết bị điện bị rò rỉ điện: Các thiết bị điện cũ, hỏng hóc hoặc không được bảo trì thường xuyên có thể bị rò rỉ điện ra vỏ kim loại, gây nguy hiểm cho người chạm vào.
• Hệ thống nối đất không an toàn hoặc không có: Nối đất là biện pháp bảo vệ quan trọng giúp xả dòng điện rò rỉ xuống đất. Nếu hệ thống nối đất không hoạt động hiệu quả, nguy cơ điện giật sẽ tăng lên đáng kể.
• Thao tác sai kỹ thuật: Thiếu kiến thức, kinh nghiệm hoặc không tuân thủ các quy tắc an toàn khi lắp đặt, sửa chữa điện cũng là nguyên nhân dẫn đến điện giật.

Hậu quả của điện giật có thể từ bỏng nhẹ đến tổn thương nội tạng nghiêm trọng, thậm chí tử vong.

Rủi ro về cháy nổ

Cháy nổ do điện là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các vụ hỏa hoạn trong gia đình và cơ sở dân dụng. Các yếu tố gây cháy nổ bao gồm:

• Quá tải đường dây điện: Khi tổng công suất của các thiết bị điện vượt quá khả năng chịu tải của dây dẫn, dây sẽ nóng lên quá mức, gây cháy lớp vỏ cách điện và lan ra xung quanh.
• Chập mạch điện: Xảy ra khi hai dây dẫn mang điện áp khác nhau chạm vào nhau, tạo ra dòng điện lớn đột ngột, gây phát sinh nhiệt lượng khổng lồ và tia lửa điện, dẫn đến cháy nổ.
• Thiết bị điện kém chất lượng hoặc không rõ nguồn gốc: Các thiết bị này thường không đạt tiêu chuẩn an toàn về vật liệu, cách điện, hoặc khả năng chịu tải, dễ gây chập cháy.
• Hệ thống điện cũ nát, xuống cấp: Dây dẫn bị oxy hóa, mối nối lỏng lẻo, vỏ cách điện bị lão hóa là những yếu tố tiềm ẩn nguy cơ chập cháy rất cao.
• Vị trí lắp đặt thiết bị không phù hợp: Đặt thiết bị điện gần các vật liệu dễ cháy như rèm cửa, giấy tờ cũng làm tăng nguy cơ cháy nổ khi có sự cố điện.

Thiệt hại do cháy nổ không chỉ về tài sản mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng con người.

Rủi ro về hư hỏng thiết bị và hệ thống điện

Ngoài điện giật và cháy nổ, ngành điện dân dụng còn tiềm ẩn rủi ro gây hư hỏng cho các thiết bị và chính hệ thống điện:

• Điện áp không ổn định: Sự tăng giảm đột ngột hoặc duy trì ở mức quá cao/quá thấp của điện áp có thể làm hỏng các thiết bị điện tử nhạy cảm như TV, máy tính, tủ lạnh.
• Sét đánh: Sét có thể truyền qua đường dây điện và gây hư hỏng nặng nề cho toàn bộ hệ thống điện trong nhà và các thiết bị đang cắm điện.
• Sử dụng thiết bị không đúng cách: Vận hành thiết bị không theo hướng dẫn của nhà sản xuất, hoặc sử dụng thiết bị không phù hợp với nguồn điện cũng có thể gây hỏng hóc.
• Lắp đặt sai kỹ thuật: Việc đấu nối sai dây, không đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật khi lắp đặt có thể làm giảm tuổi thọ thiết bị và hệ thống, thậm chí gây đoản mạch, cháy nổ.

Để giảm thiểu những rủi ro này, việc kiểm tra, bảo trì hệ thống điện định kỳ, sử dụng thiết bị điện đạt chuẩn và nâng cao ý thức an toàn điện cho mọi thành viên trong gia đình là cực kỳ quan trọng. Hãy luôn nhớ rằng, an toàn điện là trách nhiệm của mỗi cá nhân để bảo vệ bản thân và những người xung quanh.

Mức độ nguy hiểm theo lĩnh vực nghề điện

Nghề điện được xếp vào nhóm các nghề có độ nguy hiểm cao, tuy nhiên mức độ rủi ro này không đồng đều giữa các lĩnh vực khác nhau. Sự phân tầng nguy hiểm trong ngành điện phụ thuộc vào nhiều yếu tố như điện áp làm việc, môi trường tác nghiệp, độ phức tạp của hệ thống và tần suất tiếp xúc với các nguồn nguy hiểm tiềm tàng.

Điện dân dụng với rủi ro ở mức cơ bản

Lĩnh vực điện dân dụng thường được coi là có mức độ nguy hiểm thấp nhất trong các chuyên ngành điện, nhưng điều này không có nghĩa là hoàn toàn an toàn. Những người làm việc trong lĩnh vực này chủ yếu tiếp xúc với hệ thống điện một pha 220V và các thiết bị gia đình thông thường. Tuy điện áp không cao, nhưng tai nạn vẫn có thể xảy ra khi thực hiện các công việc bảo trì, sửa chữa các thiết bị như ổ điện, cầu dao tự động, máy bơm nước hay các thiết bị điện gia đình khác.

Đặc điểm nguy hiểm của lĩnh vực này thường đến từ sự chủ quan của người làm việc. Bởi điện áp tương đối thấp và quen thuộc, nhiều thợ điện dân dụng có thể bỏ qua các biện pháp an toàn cơ bản, dẫn đến những tai nạn đáng tiếc. Ngoài ra, môi trường làm việc trong nhà dân thường có nhiều yếu tố bất ngờ như độ ẩm cao, không gian chật hẹp hoặc hệ thống điện cũ kỹ, không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật.

Điện công nghiệp bước nhảy về độ phức tạp và nguy hiểm

Lĩnh vực điện công nghiệp đánh dấu sự gia tăng đáng kể về mức độ nguy hiểm so với điện dân dụng. Những người làm việc trong môi trường này phải đối mặt với hệ thống điện ba pha, các loại máy móc công nghiệp lớn và phức tạp với công suất cao. Điện áp làm việc thường dao động từ 380V đến vài nghìn volt, đòi hỏi trình độ chuyên môn cao và kinh nghiệm thực tế phong phú.

Môi trường công nghiệp mang theo những thách thức đặc biệt. Các nhà máy, xí nghiệp thường có không gian rộng lớn với nhiều thiết bị vận hành đồng thời, tạo ra môi trường điện từ phức tạp. Sự hiện diện của các chất hóa học, nhiệt độ cao, tiếng ồn và bụi bẩn làm tăng thêm nguy cơ tai nạn. Hơn nữa, áp lực sản xuất liên tục khiến việc bảo trì và sửa chữa thường phải thực hiện trong điều kiện gấp gáp, gia tăng khả năng xảy ra sai sót.

Điện công trình đối mặt với thử thách từ thiên nhiên

Điện công trình được xem là một trong những lĩnh vực có độ nguy hiểm cao trong ngành điện. Đặc trưng của lĩnh vực này là việc làm việc chủ yếu ở môi trường ngoài trời, khiến người thợ điện phải đối mặt với vô số yếu tố bất khả kháng từ thiên nhiên. Thời tiết khắc nghiệt như mưa bão, nắng gắt, gió lớn không chỉ gây khó khăn cho quá trình thi công mà còn gia tăng đáng kể nguy cơ tai nạn điện.

Ngoài yếu tố thời tiết, môi trường làm việc của điện công trình thường diễn ra tại các công trình xây dựng với nhiều nguy hiểm tiềm tàng khác. Việc phải làm việc trên cao, trong không gian hạn chế, xung quanh các thiết bị xây dựng nặng và nguyên vật liệu tạo ra một môi trường làm việc đầy thử thách. Đất đá, bụi bẵm và độ ẩm cao từ việc xây dựng làm tăng nguy cơ rò rỉ điện và chạm điện.

Điện lực – truyền tải đỉnh cao của nguy hiểm

Lĩnh vực điện lực và truyền tải được công nhận là một trong những nghề nguy hiểm hàng đầu, không chỉ trong ngành điện mà trong toàn bộ các lĩnh vực nghề nghiệp. Những người làm việc trong lĩnh vực này phải đối mặt với điện áp cực cao, từ hàng chục nghìn volt đến hàng trăm nghìn volt, nơi mà chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong.

Yếu tố làm tăng độ nguy hiểm của lĩnh vực này không chỉ đến từ điện áp cao mà còn từ điều kiện làm việc đặc biệt. Phần lớn công việc diễn ra trên các cột điện cao hàng chục mét, trên các tháp truyền tải khổng lồ hoặc trong các trạm biến áp với mật độ thiết bị cao. Việc làm việc trên cao kết hợp với điện áp nguy hiểm tạo ra một môi trường làm việc đòi hỏi trình độ chuyên môn cao nhất, kỹ năng an toàn nghiêm ngặt và thiết bị bảo hộ chuyên dụng.

Thêm vào đó, tính chất công việc đòi hỏi sự liên tục trong vận hành lưới điện quốc gia khiến các nhân viên điện lực thường phải làm việc trong mọi điều kiện thời tiết, kể cả những lúc bão tố, mưa lớn – thời điểm mà nguy cơ tai nạn điện tăng lên gấp bội.

Tầm quan trọng của nhận thức về nguy hiểm về điện

Sự phân cấp nguy hiểm trong các lĩnh vực nghề điện không chỉ mang ý nghĩa thống kê mà còn có giá trị định hướng cho việc đào tạo, trang bị kiến thức và kỹ năng phù hợp. Mỗi lĩnh vực đòi hỏi những biện pháp an toàn riêng biệt, trình độ chuyên môn khác nhau và mức độ cảnh giác tương ứng.

Từ điện dân dụng với những rủi ro cơ bản đến điện lực truyền tải với nguy hiểm cực cao, ngành điện thể hiện sự đa dạng trong mức độ thách thức nghề nghiệp. Điều này đòi hỏi mỗi người làm việc trong ngành phải có nhận thức đúng đắn về mức độ nguy hiểm của lĩnh vực mình đang theo đuổi, từ đó có những chuẩn bị và thái độ làm việc phù hợp để đảm bảo an toàn cho bản thân và đồng nghiệp.

Nguyên tắc chung về an toàn trong nghề điện dân dụng 

An toàn trong nghề điện dân dụng không phải là một vấn đề đơn lẻ mà là một hệ thống các nguyên tắc và biện pháp tổng hợp từ việc hiểu biết về bản chất nguy hiểm của điện đến việc áp dụng các biện pháp bảo vệ cụ thể. Mỗi nguyên tắc đều có vai trò riêng biệt nhưng lại liên kết chặt chẽ với nhau, tạo thành một lưới an toàn bảo vệ con người khỏi những nguy hiểm của điện.

Chỉ khi chúng ta thực sự hiểu và áp dụng nghiêm túc các nguyên tắc này, điện mới thực sự trở thành người bạn đồng hành an toàn và hữu ích trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Hiểu biết về bản chất nguy hiểm của dòng điện

Nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất trong an toàn điện chính là phải hiểu rõ bản chất nguy hiểm của dòng điện. Dòng điện không thể nhìn thấy, không có mùi vị, nhưng lại có khả năng gây ra những tổn thương nghiêm trọng đến tính mạng con người. Khi dòng điện đi qua cơ thể, nó có thể gây ra hiện tượng co giật cơ bắp, làm rối loạn nhịp tim, thậm chí dẫn đến tử vong.

Cường độ dòng điện chỉ cần từ 10mA đã có thể khiến con người mất khả năng kiểm soát cơ bắp, và khi lên đến 100mA có thể gây ngừng tim. Việc nhận thức được mức độ nguy hiểm này sẽ giúp mọi người có thái độ nghiêm túc và cẩn trọng khi tiếp xúc với điện.

Hơn nữa, điện còn có thể gây ra các tai nạn gián tiếp như cháy nổ, làm hỏng thiết bị và gây thiệt hại về tài sản. Nhiều vụ hỏa hoạn nghiêm trọng trong các khu dân cư đều xuất phát từ việc sử dụng điện không an toàn. Do đó, mỗi cá nhân cần phải trang bị cho mình kiến thức cơ bản về tính chất nguy hiểm của điện để có thể bảo vệ bản thân và gia đình một cách hiệu quả.

Nguyên tắc cách ly và ngắt điện

Một trong những nguyên tắc cơ bản nhất trong an toàn điện là luôn đảm bảo cách ly hoàn toàn nguồn điện trước khi thực hiện bất kỳ công việc nào liên quan đến hệ thống điện. Nguyên tắc này không chỉ áp dụng cho các thợ điện chuyên nghiệp mà còn cho cả những công việc đơn giản như thay bóng đèn hay sửa chữa ổ cắm tại nhà. Việc ngắt điện từ cầu dao chính và kiểm tra bằng thiết bị đo điện để đảm bảo không còn điện áp là bước không thể bỏ qua.

Tầm quan trọng của nguyên tắc này thể hiện rõ qua thực tế rằng nhiều tai nạn điện giật xảy ra do người dùng chủ quan cho rằng chỉ tắt công tắc là đủ an toàn. Trong thực tế, một số trường hợp công tắc có thể bị hỏng hoặc nối sai, dẫn đến việc dây điện vẫn còn điện áp nguy hiểm mặc dù đã tắt công tắc. Chính vì vậy, việc ngắt điện từ nguồn chính và sử dung thiết bị kiểm tra điện áp là cách duy nhất để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân

Thiết bị bảo hộ cá nhân đóng vai trò như lá chắn cuối cùng bảo vệ con người khỏi các nguy hiểm của điện. Găng tay cách điện, giày cách điện, và quần áo bảo hộ không chỉ là những vật dụng đơn thuần mà là những công cụ sinh tồn quan trọng trong môi trường làm việc với điện. Chất lượng của các thiết bị này phải được kiểm tra thường xuyên vì một chiếc găng tay bị rách hay một đôi giày có đế mòn có thể trở thành nguyên nhân dẫn đến tai nạn nghiêm trọng.

Việc lựa chọn thiết bị bảo hộ phù hợp với từng loại công việc cũng rất quan trọng. Một người thợ làm việc với điện áp thấp sẽ cần thiет bị bảo hộ khác so với người làm việc với điện áp cao hay siêu cao áp. Không chỉ vậy, các thiết bị này cần được bảo quản đúng cách, tránh xa các chất hóa học có thể làm hỏng tính năng cách điện và phải được thay thế định kỳ theo quy định của nhà sản xuất.

Nguyên tắc kiểm tra và bảo dưỡng

Hệ thống điện trong gia đình cần được kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả. Các dấu hiệu bất thường như tiếng kêu lạ từ ổ cắm, mùi cháy khét, hoặc hiện tượng nóng lạ thường ở các điểm kết nối đều là những cảnh báo về nguy cơ tiềm ẩn. Việc phát hiện sớm và xử lý kịp thời những vấn đề này không chỉ giúp tránh được tai nạn mà còn kéo dài tuổi thọ của thiết bị điện.

Bảo dьỡng định kỳ cũng bao gồm việc kiểm tra tình trạng dây dẫn, đặc biệt là những đoạn dây thường xuyên bị uốn cong hoặc kéo căng. Dây điện bị nứt vỏ cách điện hay có dấu hiệu hư hỏng cần được thay thế ngay lập tức. Các thiết bị bảo vệ như cầu chì, aptomat cũng cần được kiểm tra để đảm bảo chúng hoạt động đúng chức năng khi có sự cố xảy ra.

Nguyên tắc trong thiết kế và lắp đặt

Trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống điện dân dụng, việc tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy chuẩn an toàn là điều bắt buộc. Hệ thống tiếp địa phải được thiết kế và thi công đúng kỹ thuật để đảm bảo khả năng phóng điện an toàn khi có sự cố. Việc lựa chọn thiết bị điện phù hợp với công suất sử dụng, đảm bảo không quá tải cũng là yếu tố quan trọng trong việc đảm bảo an toàn.

Ngoài ra, việc phân chia mạch điện hợp lý, sử dụng các thiết bị bảo vệ như cầu dao tự động và aptomat chống giật ELCB/RCBO giúp tăng cường đáng kể mức độ an toàn cho người sử dụng. Khoảng cách an toàn giữa các thiết bị điện với nguồn nước và các vật liệu dễ cháy cũng cần được tính toán và thực hiện một cách khoa học.

Ý thức và văn hóa an toàn

Cuối cùng, yếu tố quan trọng nhất trong việc đảm bảo an toàn điện chính là ý thức và văn hóa an toàn của mỗi cá nhân và cộng đồng. Không có thiết bị bảo vệ nào có thể thay thế được sự cẩn trọng và ý thức trách nhiệm của con người. Việc giáo dục và nâng cao nhận thức về an toàn điện cần được thực hiện thường xuyên, từ trong gia đình đến trường học và cộng đồng.

Văn hóa an toàn điện cũng thể hiện qua việc mọi người không chủ quan, không coi nhẹ các quy tắc an toàn dù là đơn giản nhất. Khi mỗi cá nhân đều có ý thức cao về an toàn điện, chúng ta sẽ tạo nên một môi trường sống và làm việc an toàn cho toàn xã hội.

Một số tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn điện tại Việt Nam

Tại Việt Nam, an toàn điện được quy định chặt chẽ bởi nhiều văn bản pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật và tiêu chuẩn quốc gia nhằm đảm bảo an toàn cho con người và tài sản trong hoạt động điện lực và sử dụng điện. Dưới đây là một số tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn điện quan trọng:

Luật Điện lực và các văn bản hướng dẫn

• Luật Điện lực: Đây là văn bản pháp lý cao nhất quy định về hoạt động điện lực và sử dụng điện tại Việt Nam. Luật Điện lực (phiên bản mới nhất là Luật Điện lực 2024, có hiệu lực từ 01/02/2025) có các điều khoản chung về an toàn điện, bảo vệ công trình điện lực và các hành vi bị nghiêm cấm liên quan đến điện.
• Các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành Luật Điện lực của Chính phủ và Bộ Công Thương cũng quy định chi tiết hơn về các biện pháp, quy trình đảm bảo an toàn điện.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn điện (QCVN)

QCVN 01:2020/BCT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn điện: Đây là quy chuẩn quan trọng nhất, do Bộ Công Thương ban hành (Thông tư số 39/2020/TT-BCT). Quy chuẩn này áp dụng cho tất cả các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động điện lực, sử dụng điện để sản xuất trên lãnh thổ Việt Nam. QCVN 01:2020/BCT quy định chi tiết về:

• Yêu cầu kỹ thuật chung: Khoảng cách an toàn, nối đất, cách điện, bảo vệ chống sét, dòng điện rò, điện trở cách điện…
• Quy trình làm việc an toàn: Các biện pháp an toàn khi làm việc với phần có điện và không có điện (cắt điện, kiểm tra không còn điện, nối đất di động, đặt rào chắn và biển báo an toàn).
• Yêu cầu đối với thiết bị, dụng cụ điện: Đánh số thiết bị, quy định về đóng cắt, mạch liên động, phóng điện tích dư.
• Quy định cụ thể cho từng loại công việc: Lắp đặt, sửa chữa, vận hành, thí nghiệm, kiểm định điện.

Tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam (TCVN) về an toàn điện

Hệ thống TCVN cung cấp các yêu cầu kỹ thuật chi tiết cho từng loại thiết bị, hệ thống điện cụ thể, bao gồm:

• TCVN 9358:2012: Lắp đặt hệ thống nối đất thiết bị cho các công trình công nghiệp – yêu cầu chung.
• TCVN 9385:2012: Chống sét cho công trình xây dựng – Hướng dẫn thiết kế, kiểm tra và bảo trì hệ thống.
• Bộ TCVN 7447 (IEC 60364): Hệ thống lắp đặt điện hạ áp: Đây là bộ tiêu chuẩn rất rộng, bao gồm nhiều phần nhỏ quy định chi tiết về thiết kế, lắp đặt, kiểm tra hệ thống điện trong các tòa nhà và công trình dân dụng, đảm bảo an toàn chống điện giật, quá dòng, quá áp, v.v. Ví dụ:
  • TCVN 7447-4-41:2010: Bảo vệ chống điện giật.
  • TCVN 7447-5-51:2010: Lựa chọn và lắp đặt thiết bị điện – Quy tắc chung.
• Bộ TCVN 9621 (IEC 60479): Ảnh hưởng của dòng điện lên người và gia súc (các phần khác nhau quy định về giới hạn dòng điện an toàn, điện áp tiếp xúc).
• TCVN 5699-1:1998 (IEC 335-1:1991): An toàn đối với thiết bị điện gia dụng và các thiết bị điện tương tự – Yêu cầu chung.
• TCVN 4086-85: An toàn điện trong xây dựng – Yêu cầu chung.
• Và nhiều TCVN khác liên quan đến an toàn cho các loại thiết bị điện cụ thể như máy biến áp, máy cắt, cáp điện, khí cụ đóng cắt mạch điện, v.v.

Quy định về kiểm định an toàn kỹ thuật thiết bị, dụng cụ điện

Thông tư số 33/2015/TT-BCT (và các thông tư sửa đổi, bổ sung nếu có) của Bộ Công Thương: Quy định về kiểm định an toàn kỹ thuật các thiết bị, dụng cụ điện. Theo đó, một số thiết bị, dụng cụ điện có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn phải được kiểm định định kỳ hoặc trước khi đưa vào sử dụng để đảm bảo đạt các tiêu chuẩn an toàn. Danh mục các thiết bị, dụng cụ điện cần kiểm định và quy trình kiểm định được quy định cụ thể trong thông tư này.

Ví dụ: Chống sét van, máy biến áp, máy cắt, cáp điện có cấp điện áp danh định trên 1kV, sào cách điện…

Các tiêu chuẩn và quy chuẩn này là cơ sở pháp lý và kỹ thuật quan trọng để các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp điện lực, đơn vị thi công, và người sử dụng điện tuân thủ nhằm đảm bảo an toàn tối đa trong ngành điện dân dụng tại Việt Nam. Việc thường xuyên cập nhật và tuân thủ các quy định này là điều kiện tiên quyết để phòng tránh các rủi ro về điện.

Thiết bị nên đầu tư để đảm bảo an toàn trong ngành điện dân dụng? 

Để đảm bảo an toàn tối đa cho hệ thống điện trong gia đình và giảm thiểu các rủi ro đã nêu, việc đầu tư vào các thiết bị an toàn điện chất lượng cao là vô cùng cần thiết. Dưới đây là những thiết bị quan trọng mà bạn nên cân nhắc trang bị:

Aptomat (CB/MCB/RCCB/RCBO)

Aptomat là thiết bị bảo vệ không thể thiếu trong mọi hệ thống điện dân dụng. Có nhiều loại aptomat với các chức năng khác nhau:

• MCB (Miniature Circuit Breaker – Aptomat tép): Bảo vệ quá tải và ngắn mạch. Khi dòng điện vượt quá giới hạn cho phép hoặc xảy ra chập điện, MCB sẽ tự động ngắt mạch, ngăn ngừa cháy nổ và hư hỏng thiết bị.
• RCCB (Residual Current Circuit Breaker – Aptomat chống dòng rò): Chuyên dùng để bảo vệ chống giật. RCCB sẽ phát hiện dòng điện rò rỉ (do chạm vỏ thiết bị, dây điện bị hở…) và ngắt mạch ngay lập tức, tránh nguy hiểm cho người.
• RCBO (Residual Current Circuit Breaker with Overcurrent protection – Aptomat chống rò kết hợp bảo vệ quá tải và ngắn mạch): Đây là thiết bị tích hợp chức năng của cả MCB và RCCB. RCBO là lựa chọn tối ưu vì nó vừa bảo vệ chống giật, vừa chống quá tải và ngắn mạch, rất tiện lợi và an toàn.
• Chống sét lan truyền (SPD – Surge Protective Device): Mặc dù không phải là aptomat truyền thống, nhưng các loại aptomat tổng hoặc thiết bị bảo vệ tổng hợp đôi khi tích hợp hoặc có thể lắp đặt kèm SPD. Thiết bị này bảo vệ hệ thống điện và các thiết bị khỏi hư hại do sét đánh hoặc quá áp đột biến từ lưới điện.

Dây dẫn điện và cáp điện chất lượng cao

Dây dẫn điện là “mạch máu” của hệ thống điện. Việc lựa chọn dây dẫn chất lượng kém hoặc không đúng tiết diện có thể gây ra quá tải, chập cháy.

• Dây dẫn điện có lõi đồng nguyên chất: Đảm bảo khả năng dẫn điện tốt, ít bị oxy hóa.
• Vỏ cách điện bền chắc: Chịu nhiệt tốt, chống cháy, chống ẩm, chống chuột cắn.
• Tiết diện dây phù hợp với công suất tải: Luôn chọn dây có tiết diện lớn hơn mức tính toán một chút để đảm bảo an toàn và dự phòng. Các thương hiệu uy tín như Cadisun, Trần Phú, LS Vina, Daphaco là những lựa chọn đáng tin cậy.

Hệ thống nối đất an toàn

Nối đất là một trong những biện pháp an toàn điện quan trọng nhất, giúp xả các dòng điện rò rỉ xuống đất, bảo vệ người khỏi bị điện giật khi chạm vào vỏ thiết bị bị rò điện.

• Điện cực nối đất (cọc tiếp địa): Thường là thanh đồng hoặc thép mạ đồng được đóng sâu xuống đất.
• Dây tiếp địa: Dây dẫn nối từ vỏ thiết bị hoặc hệ thống điện xuống cọc tiếp địa.
• Kiểm tra và bảo trì định kỳ: Đảm bảo hệ thống nối đất luôn hoạt động hiệu quả.

Thiết bị bảo vệ quá áp/ổn áp

• Ổn áp (Voltage Stabilizer): Nếu khu vực bạn sống có điện áp không ổn định (thường xuyên tăng/giảm đột ngột), ổn áp sẽ giúp duy trì điện áp đầu ra ổn định, bảo vệ các thiết bị điện tử nhạy cảm như TV, tủ lạnh, điều hòa, máy tính khỏi bị hỏng do biến động điện áp.
• Thiết bị chống sét lan truyền (SPD – Surge Protective Device): Như đã đề cập ở trên, SPD giúp bảo vệ các thiết bị điện tử khỏi các xung điện áp cao bất ngờ do sét đánh hoặc sự cố lưới điện.

Phích cắm, ổ cắm, công tắc chất lượng tốt

Những chi tiết nhỏ này thường bị bỏ qua nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro.

• Phích cắm, ổ cắm có chân tiếp địa: Giúp kết nối thiết bị với hệ thống nối đất an toàn.
• Chất liệu chịu nhiệt, chống cháy: Đảm bảo an toàn khi có sự cố quá tải hoặc chập điện cục bộ.
• Độ bám chắc chắn: Tránh lỏng lẻo gây phóng điện hoặc move.
• Có nắp che an toàn (đặc biệt là ổ cắm cho trẻ nhỏ): Ngăn ngừa trẻ em hoặc vật lạ chọc vào.

Tủ điện phân phối

Tủ điện là nơi tập trung các thiết bị đóng cắt, bảo vệ như aptomat, cầu chì, rơ-le… Việc đầu tư một chiếc tủ điện chất lượng giúp:

• Bảo vệ các thiết bị điện bên trong: Tránh bụi bẩn, ẩm ướt, va đập.
• Dễ dàng quản lý và thao tác: Sắp xếp gọn gàng, có nhãn dán rõ ràng giúp việc kiểm tra, sửa chữa an toàn và hiệu quả hơn.
• Tăng tính thẩm mỹ: Góp phần làm gọn gàng không gian sống.

Dụng cụ kiểm tra và bảo hộ cá nhân (nếu bạn tự sửa chữa)

Nếu bạn có ý định tự mình thực hiện một số công việc điện cơ bản, hãy trang bị:

• Bút thử điện: Kiểm tra xem dây dẫn có điện hay không trước khi chạm vào.
• Đồng hồ vạn năng: Đo điện áp, dòng điện, điện trở.
• Kìm, tua vít cách điện: Đảm bảo an toàn khi thao tác.
• Găng tay cách điện, giày bảo hộ cách điện: Đặc biệt quan trọng khi làm việc trong môi trường ẩm ướt hoặc với điện áp cao.

Việc đầu tư vào các thiết bị an toàn điện chất lượng không chỉ giúp bảo vệ tài sản mà quan trọng hơn là bảo vệ tính mạng của bạn và những người thân yêu. Hãy luôn ưu tiên chất lượng và lựa chọn các sản phẩm có chứng nhận an toàn từ các nhà sản xuất uy tín.

Lời kết 

Nghề điện dân dụng dù tiềm ẩn nhiều rủi ro nhưng hoàn toàn có thể an toàn nếu người thợ tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc và quy định an toàn. Từ việc trang bị đầy đủ bảo hộ lao động đến kiểm tra thiết bị định kỳ và nâng cao kiến thức chuyên môn, mỗi bước đều góp phần giảm thiểu nguy cơ tai nạn. Hãy luôn nhớ rằng, sự cẩn trọng và ý thức trách nhiệm là chìa khóa để bảo vệ bản thân và những người xung quanh khi làm việc với điện.